Ne marrim dhe publikojmë një shënim leximi nga Gian Piero Stefanoni, poet dhe kritik romak, mbi vëllimin "Metafora" poezi nga Giuseppe Schirò Di Maggio.
Shijoni leximin
Salvatore Vasotti
@visitpiana.com
Giuseppe Schirò Di Maggio ish mësues, i lindur në 1944, poet, autor teatri, eseist, sigurisht që mbetet ndër figurat më të rëndësishme të poezisë dhe kulturës arbëreshe në Itali. Me origjinë nga Piana degli Albanesi duke punuar në disa raste, në aspektet më të ndryshme, për mbrojtjen dhe njohjen e një qytetërimi që i ka rrënjët në vendin tonë që nga shekulli i 15 -të, ai na jep një vepër vlera e së cilës shikohet jo vetëm në vendin tonë , ose në vetë Shqipërinë, por edhe nga pakicat shqiptare të Maqedonisë dhe Malit të Zi.
Schirò (prapashtesa e të cilit Di Maggio është një haraç për nënën e tij për të mos u ngatërruar me homonimet e shumta) duke u bërë një trashëgimtar i mirë i atij grupi që luftoi menjëherë për transmetimin e një identiteti të gdhendur brenda një sensi qytetar kombëtar dhe një besimi shumë të fortë ka meritë në tekstet (në versionin dygjuhësor) të paraqitura këtu në kthesën e dy mijëvjeçarëve për të na kthyer në fillimin nga kënga të një pyetjeje se çfarë mbetet dhe çfarë mund të thuhet akoma, dhe ruajtjen e kaq shumë qytetërimi mes rreziqeve dhe pasazheve të një moshe të pakontrollueshme në uniformitetin e drejtimeve të tij dhe anulimet e tij.
Ky është një tekst i lindur rreth vitit 1990 nga ndërthurja midis një turneu me grupin teatror "Mondo Albanese" dhe reflektimeve të lindura nga librat dhe tregimet e miqve me ndërhyrjet e mësuesit të gjuhës dhe letërsisë shqipe të Universitetit të Napolit Italo Costante Fortino që synonte rregullim - siç kujtohet nga Matteo Mandalà në parathënie - "tre tendenca, tre poetikë në poezinë e sotme italo -shqiptare": e para i referohet etnisë si një metaforë, e dyta vendit si një metaforë, e treta tokës si një metaforë (në emrat përkatës të Vorea Ujko, Giuseppe Schirò Di Maggio, Kate Zuccaro).
Në shpejtësinë e një përgjigjeje jo të diskutueshme, por sqaruese, Di Maggio nënvizoi pastaj, duke lindur kështu këto vargje, se përkatësia etnike dhe toka "nuk janë gjë tjetër veçse variacione të së njëjtës temë që është vendi", në figurën e tij në të njëjtën kohë si kujdestar etnik dhe vetë toka (duke jetuar prej saj), duke përfunduar përfundimisht duke u tretur në poezi në antropizimin e saj, në të dhënat e saj si një "person-njeri" i vetëdijshëm për një gjendje të pakicës etnolinguistike që mund të shprehet vetëm në fragmente, për të thënë prandaj i gjithë realiteti i një bote, edhe pse në rrezik ende shumë i gjallë. Ne duhet të themi një botë jashtëzakonisht tingëlluese në të gjitha aspektet e saj më intime, duke kaluar vendet me të cilat lexuesi dhe autori hyjnë në dialog ose dëgjojnë historinë e një të përkëdheluri, të nxitur, të përqafuar në provën e modernes dhe të një globalizimit të hapur dhe gjithnjë e më përpara.
Dhe ka saktësisht pesëdhjetë e katër qendra të cilave u jepet një zë brenda kufirit të saktë të të gjitha komuniteteve të pranishme në Itali në një gjeografi shumë të pasur që nga Sicilia në Kalabri përfshin pjesën tjetër të jugut deri në shtojcat Molise dhe Abruzzese (në provinca e Campobasso dhe Pescara), secila ndoshta me krenarinë delikate të përfaqësimit të universit italo-shqiptar më shumë se të tjerët. Kjo është pjesërisht e vërtetë, në secilën prej tyre vulën e një të vërtete të dhënë me mjeshtëri në të gjitha regjistrimet e saj, historike, gjeografike, njerëzore në ekspozimin e një komuniteti të vetëm tani të pafuqishëm ndaj agresioneve dhe hijeshive të përparimit dhe një teknologjie që po humbet nëse është e njëjtë koha gati, krenarisht e gatshme, e kapur jo vetëm në rrugët e saj, në muret e saj, në homologët e saj nga deti në një kulturë të ruajtur me xhelozi në gjirin e gjuhës dhe brezave të saj.
Dhe në fakt i gjithë diktimi në Schirò është në këtë luftë midis joshjes së një kohe të paaftë për të vënë në dyshim veten në ushtrimin e vetes dhe në të njëjtën kohë rezistencës dhe hapjes së një pakice burrash dhe grash në përforcimin e gjurmës së identitetit me origjinë që gjen forcë në çimenton e një lidhjeje që ndodh siç është e natyrshme për brezat, ku gjuha, kultura, liturgjitë e besimit, ritet e lashta nxehen nga zjarri i pjesëmarrjes kolektive, si në pasazhin kushtuar Keiverici - Cavallerizzo di Cerceto, në provincën e Cosenza -s, në të cilën kaq shumë flakë, duke folur për metafora, është ende gjallë në ushqimin e një partie rreth zjarrit të së cilës familjet shumohen duke thënë njëri -tjetrin. Sepse, është mirë të mbahet mend, diktimi nga i cili lëvizin këto vargje nuk është në një përzierje sterile dhe boshe të botëve dhe arsyeve, ndonjëherë secila në ekskluzivitetin e aspiratave të veta, por histori midis shqiptimeve të një ekzistence që nuk mund të mohojë nëse vetë dhe nevojat natyrore të një Historie më të madhe sesa të atyre tregimeve, megjithatë, duket e paaftë ose e gatshme të ushqehet vetë. Ky është një ligjërim në lidhje me pakicat gjuhësore dhe problemet e qenësishme në një mbijetesë gjithnjë e më të brishtë që nuk mund të mos sjellë në mendje realitete të tjera, si p.sh., duke u kufizuar në jug të Italisë, thjesht duke dashur të përmendim disa emra, ata të griko të Salentos ose komunitetit kroat të Molise edhe pse shprehje edhe më pakicë dhe të rrezikuara se ajo arbëreshe.
Kështu është në gjuhën ku ruajtja e identitetit bëhet në përfshirjen e hershme të një të riu të shpërndarë ndryshe, dikur në thirrjen e emigrimit tani "në pyll-homologimin" e "një jete jo-pasoja, / ndryshoi orët, ndryshoi mekanizmat e dhëmbëzuar / dhe gishtat metalikë që i shënojnë ato ", dhe të cilat gjithnjë mund të çlirohen, megjithatë, nga pluhuri i një kulture që nuk është më e burgosur në zakone kuptimi i së cilës është humbur, por është ndriçuar në vetë qenien e saj si atdhe dikur për ata që e humbi atë, "periudhë e fortë për ata që duan të ardhmen dhe përparimin" (lexoni, përsëri nga krahina e Cosenza, vargjet nga Shën Mitri-San Demetrio Corone).
Ankesa sipas thirrjes së lashtë zgjidhet në Schirò në dialogun e thurur dhe kthyer këtu në dritën e një burimi, plotësia e të cilit ende ndihet me autorët e mëdhenj të traditës së mëparshme, nga Vorea Ujko tek Girolamo De Rada, nga Giulio Variboba për Giuseppe Zep dhe Karmel Kandreva dhe nga e cila së bashku në një magjepsje gjithë-mesdhetare futet në mrekullinë dhe kiaroskuron e botëve të thënë më shpesh nga evokimi në trupin e një gjuhe që versioni gjuhësor mund të kthehet në mënyrë të pashmangshme vetëm herë pas here. Duke u nisur nga kjo ne do të kishim akoma shumë për të thënë për një autor dhe një poezi që duke na tërhequr përfundon të na përkasë neve, të asaj përkatësie në dallimet e dhëna nga një gjendje më shprehimisht njerëzore e etnisë, tokës dhe vendit, por ne lini hapësirë në lexuesin e ftesës në takimin personal me një fjalë dhe një mister në vetë fjalën e rilindur përjetësisht, me një pasion të ndezur nga "më të ndritshmit e të dashuruarve", si në thënien përmbyllëse: "më shumë se darka spontane në të cilat / verë u derdh nga toka në gjak ".
Salvatore Sciascia editore, Caltanissetta, 2005.
Gian Piero Stefanoni
visitpiana.com faleminderit autorit Gian Piero Stefanoni dhe revistës kulturore online "il Pensiero Mediterraneo"